هجوم همه جانبه به تالاب بی دفاع شیلات

سلسله تالاب های ساحلی شمال که در گذشته به شکل متصل به هم بوده است، پس از پسروی آب دریای کاسپین (خزر) و توسعه شهرنشینی، افزایش حریم روستاها و مستعد بودن اراضی شمال کشور به ویلانشینی، تخریب شده و یا در تملک خوش نشین ها قرار گرفته است.

از این نمونه تالاب ها در شهرستان مرزی بندر آستارا، به تالاب های “آق” و “شیلات” می توان اشاره کرد که متأسفانه به دلیل بی تفاوتی در حفظ و نگهداری و آغاز عملیات احداث مجتمع بندری آستارا، “تالاب آق” که به وسعت ۱۰۰ هکتار در حریم ساحلی پناهگاه حیات وحش لوندویل واقع شده، از دهه گذشته نابود شد و هم اکنون وسعت آن به کمتر از یک هکتار رسیده است.

در راستای احیای تالاب آق در نیمه نخست دهه ۹۰، اقداماتی از قبیل احداث دیوار خاکی در ضلع شرقی و هدایت رودخانه های دربند و کانال استیل عباس آباد، انجام شد، ولی به دلیل عدم اختصاص بودجه مناسب و بی توجهی مسئولان بلندپایه وقت سازمان محیط زیست به این مهم، بی نتیجه رها شد و هم اکنون این تالاب در آستانه نابودی کامل قرار گرفته است.

از سویی دیگر، “تالاب شیلات”، از بقایای تالاب های آب شیرین سواحل شمالی کشور در دریای کاسپین (خزر) است که در ضلع شمالی منطقه ویژه اقتصادی بندر آستارا، منتهی الیه جنوبی پارکینگ بازار بزرگ ساحلی و در میان سواحل دریای کاسپین و شهرک مسکونی مهدی (عج) واقع شده است.

این تالاب آب شیرین با گیاهان و آبزیان بومی، جیره غذایی بسیار مناسب با محیطی ایده آل برای زمستان گذرانی پرندگان مهاجر در داخل شهر و در جوار ترافیک ناشی از زندگی بشر و مسیر کریدور شمال – جنوب مهاجرت پرنندگان می باشد که سال ها میزبان پرندگان زیبایی از قبیل پلیکان، قو، مرغابی، اگرت و سایر گونه ها بوده است.

تنها باقیمانده این تالاب پس از تخریب بخش جنگلی و تالابی و واگذاری بخش عظیمی از آن جهت شهرک سازی (شهرک مهدی «عج» و خیابان پاسداران) در دو سه دهه گذشته، برکه ای کوچک با وسعت تقریبی ۱۰ هکتار می باشد که تحت مالکیت سازمان شیلات کشور، در حاشیه بلوار تازه تأسیس سفیر امید بود و در اقدامی عجیب توسط دست اندرکاران وقت این سازمان به مزایده گذاشته‌ و با حداقل ترین قیمت به اشخاص واگذار شد.

علاوه بر هدایت فاضلاب های شهری به این تالاب در دهه های اخیر، از واپسین روزهای دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰، اندک باقیمانده آبگیر شیلات هم به زیر چرخ کامیون ها و لودرها رفت تا برای اجرای طرح های مختلف پر شود که با پیگیری و مقاومت رسانه ها و دوستداران محیط زیست متوقف گردید و در حال حاضر کمتر از چند هزار مترمربع از آن باقی نمانده که متأسفانه به تسخیر گیاه مهاجم «سنبل آبی» درآمده است.

«سنبل آبی» یکی از صد گونه گیاه خطرناک در جهان است که ریشه آن متعلق به آمریکای جنوبی بوده و عمدتاً از طریق حمل و نقل دریایی وارد حوضه آبی کشورها می‌شود. این گیاه عاملی پارازیتی در صید و صیادی است که در آمریکا سالانه حدود صد میلیون دلار هزینه برای از بین بردن آن می‌شود.

سنبل آبی با برگ‌های به طول ۲۰ سانتی متر و پهنای ۱۵ سانتی متر، زیبایی فریبنده‌ای دارد که هم مشکلات زیست محیطی فراوانی را به وجود می‌آورد و استفاده از آن به عنوان گیاه تزئینی، سرطان‌زا است.

گیاه فوق از شهریور ماه ۱۳۹۷ در این آبگیر مشاهده شده و در حال حاضر بخش وسیعی از آن را فرا گرفته و دوستداران محیط زیست و مسئولان مربوطه را با چالشی جدید مواجه کرده است

هنوز پاسخ این سوال ها که «هجوم سنبل آبی به تالاب شیلات آستارا، عمدی است یا سهوی؟!»، «آیا راهکارهای مقابله با آن به شهروندان آموزش داده شده است؟»، «اگر برای مقابله با آن اقداماتی انجام شده است، پس چرا رشد آن متوقف نمی شود؟!» و «تکلیف پرندگان، ماهیان و دیگر آبزیان که در حال حاضر در این تالاب زندگی می کنند، چیست؟!» توسط مسئولان مربوطه داده نشده است.

در حال حاضر، شهر مرزی و بندری آستارا از کمبود اراضی مستعد برای سرمایه گذاری در حوزه های توریستی، گردشگری و تجاری با هدف جذب گردشگر رنج می برد و واگذاری بی قید و بند اینگونه اراضی که به طور یقین باید به حریم طبیعی آن تعرض شود، چه هدفی را دنبال می کند؟ و «چرا در واگذاری ها مصلحت شهرستان در نظر گرفته نمی شود؟!» و «اینکه بهسازی تالاب شیلات در حریم شهری چه نقشی را در افزایش سرانه فضای سبز و تفرجگاهی در این شهر می تواند ایفا کند؟»

علی کوهی، شهردار سابق آستارا در گفت و گوی با ایسنا در ۳ تیر ۱۳۹۳در خصوص نحوه واگذاری این اراضی، توضیح داد: پاسخگویی به نوع واگذاری و نظارت بر نحوه واگذاری بر عهده مسئولان مربوطه است و شهرداری مرجع پاسخگو در این زمینه نیست.

وی ادامه داد: تنها اقدام قانونی را که شهرداری در مورد اراضی شیلات می تواند انجام دهد، جلوگیری از هرگونه ساخت و ساز به غیر از کاربری اعلام شده است.

کوهی در ادامه با تأکید بر اینکه در این مکان هیچ گونه ساخت و ساز مسکونی اتفاق نخواهد افتاد، افزود: این اراضی فقط با کاربری خدمات عمومی و گردشگری تعریف شده است و از هرگونه اقدام به غیر از آن ممانعت به عمل می آید.

پس از این گفت و گو و توقف عملیات پر شدن این تالاب توسط مالکین جدید بخش خصوصی، در رویدادی عجیب در سال ۱۳۹۷ گیاه مهاجم سنبل آبی در این تالاب مشاهده شد.

جالب اینکه هیچ گونه رودخانه ای به این تالاب وارد نمی شود و خط اتصال بین این تالاب و آب ها و رودهای آزاد وجود ندارد و به طور یقین این گیاه توسط عوامل انسانی و به صورت تعمدی به این مکان منتقل شده است.

عباس صابر، فرماندار شهرستان مرزی بندر آستارا در گفت و گوی ۲۱ آذر ۱۳۹۹ با رسانه ها، خاطرنشان کرد: طبق نظر کارشناسان امر، گیاه مهاجم سنبل آبی باعث برهم خوردن اکوسیستم طبیعت می‌شود و شهرداری و اداره حفاظت محیط زیست با همیاری تشکل‌های مردمی به جمع‌آوری آن از آبگیرها اقدام کنند.

وی ادامه داد: رشد گیاه هرز سنبل آبی در آبگیر بلوار سفیر امید (شیلات) مشاهده شده و با توجه به مضر بودن آن برای طبیعت، باید با تکثیر و رشد بی رویه آن مقابله شود.

وحید مصطفی دوست، مسئول اداره حفاظت محیط زیست آستارا هم پیش تر در فصل زمستان، اظهار کرد: رشد سنبل آبی در زمستان، مانند فصول گرم سال گسترده نیست و جمع آوری خواهیم کرد اما به دلیل وضعیت قرمز کرونا، از تجمع نیروها خودداری می کنیم.

وی افزود: این علف هرز با قدرت بالای پالایش محیط، فلزات سنگین نظیر جیوه و سرب را از فاضلاب واحدهای صنعتی جذب می کند و نگهداری آن برای تزئین منزل و مغازه، مضر است و مردم از بردن بوته های سنبل آبی به خانه ها خودداری کنند.

حال که چند روزی با فصل تابستان فاصله نداریم و این گیاه باز هم رشد سریع را در بقایای تالاب مظلوم شیلات داشته است، باید منتظر بمانیم و ببینیم که اقدامات دستگاه های متولی در چهارمین سال این هجوم چگونه است؟